شناسایی منشا سنگ‌های کبود استون هنج
حدود یک قرن پیش، یک زمین‌شناس و باستان‌شناس انگلیسی به نام هربرت هنری توماس در یک ادعای جنجال‌برانگیز عنوان کرد که منشا دقیق سنگ‌های استون‌هنج را شناسایی کرده است.
با اینکه از آن زمان تاکنون یافته‌ها و روش‌های تحقیقی هنری توماس همواره محل نقد و بحث بوده است، اما به‌تازگی مشخص شده که تقریبا حق با او بوده است. یافته‌های جدید یک پروژه‌ی حفاری طاقت‌فرسای هشت ساله سرانجام مشخص کرد که خرسنگ‌های (تکه سنگ‌های بزرگی که در ساخت بناها مورد استفاده قرار می‌گیرد) مرموز استون‌هنج از کجا آمده‌اند.
نتایج مطالعه‌ی جدیدی که توسط پژوهشگران دانشگاه کالج لندن انجام گرفته است تأیید می‌کند که منشا سنگ‌های کبود استون‌هنج (با سازه‌های بزرگتر سه سنگی از جنس سنگ سارسن در استون‌هیج اشتباه گرفته نشود)، تپه‌های پرسلی در نزدیکی پمبروکشر در غرب ولز است.
درواقع پژوهشگران در مقاله‌ی خود ادعا می‌کنند که دو معدن سنگ به نام‌های Carn Goedog و Craig Rhos-y-felin در تپه‌های پرسلی منشا دقیق زمین‌شناختی سنگ‌های کبود استون‌هنج هستند. اما موضوع جالب این است که این دو معدن تقریبا در فاصله‌ی ۲۳۰ کیلومتری استون‌هنج قرار دارند.
هربرت هنری توماس در یک قرن پیش پیشنهاد کرده بود که منشا سنگ‌های استون‌هنج در مکان دیگری، نزدیک دو معدن سنگ نام‌برده شده، یعنی Carn Menyn است. این مکان درواقع بزرگ‌ترین برون‌زد سنگ دولریت در منطقه است.
البته با اینکه به نظر می‌رسد یکی از معماهای استون‌هنج حل شده باشد، معمای بزرگتر دیگری سر بر می‌آورد.
مایک پارکر پیرسون، باستان‌شناس دانشگاه کالج لندن می‌گوید:
چیزی که در مورد این کشفیات جدید بسیار هیجان‌انگیز است این است که ما را یک قدم به حل بزرگ‌ترین معمای استون‌هنج نزدیک می‌کند، اینکه چرا سنگ‌های آن از چنین مناطق دوری آمده‌اند. اگر تمام سازه‌های دوران نوسنگی در اروپا را که با خرسنگ‌ها ساخته شده‌اند را بررسی کنیم می‌بینیم که تخته‌سنگ‌های آن از فواصل کم، نه بیشتر از ۱۶ کیلومتر، به محل بنا آورده شده‌اند. ما اکنون مشغول بررسی این موضوع هستیم که ۵۰۰۰ سال پیش چه چیز به خصوصی در تپه‌های پرسلی وجود داشته است که از سنگ‌های این محل برای ساخت استون‌هنج استفاده شده است. آیا قبلا در تپه‌های پرسلی یک بنای دایره‌وار سنگی مهم وجود داشته که از سنگ‌های آن در استون‌هنج استفاده شده است؟
تحقیقات پژوهشگران در سایت باستان‌شناسی نشان می‌دهد که از دو معدن سنگ موجود در منطقه، معدن Carn Goedog در شیب شمالی تپه‌های پرسلی منشا اصلی سنگ‌های کبود خال‌دار دولریت است درحالی‌که برونزدهای موجود در Craig Rhos-y-felin منشا سنگ‌های ريوليت استون‌هنج است.
ما نمی‌دانیم که چرا تکه‌سنگ‌های کبود بسیار بزرگ پس از استخراج از برونزدهای معادن تپه‌های پرسلی بعد از پیمودن مسافت‌های شگفت‌انگیز از استون‌هنج سر در آورده‌اند. اما پژوهشگران در این زمینه ایده‌هایی دارند، با اینکه همه‌ی آن‌ها بر پایه‌ی حدس و گمان است.
پیرسون در این مورد می‌گوید:
این کشف ما را مجبور می‌کند به این موضوع بیاندیشیم که شاید این اقدام بخشی از یک عملیات بزرگ و هماهنگ‌شده در سراسر بخش‌های جنوبی بریتانیا بوده است و اینکه هدف از ساخت استون‌هنج نشان دادن اتحاد بین دو فرهنگ شرقی و غربی در بریتانیا دوره‌ی نوسنگی بوده است.
یکی از اعضای تیم تحقیقاتی، کالین ریچاردز، باستان‌شناس دانشگاه Highlands and Islands در اسکاتلند می‌گوید:
تخته‌سنگ‌های کبود را می‌توان به آرامی روی این پلتفرم قرار داد، پلت‌فرمی که به نظر می‌رسد نوعی مکان بارگیری بوده است تا سنگ‌ها روی غلتک‌های چوبی قرار گیرند و سپس عملیات جابه‌جایی آن‌ها شروع شود.
این تحقیق همچنین برآوردهای دقیقی در مورد زمان انجام این عملیات سنگین ارائه داده است. پژوهشگران در مقاله‌ی خود نوشته‌اند:
یافته‌های مربوط‌به تاریخ‌نگاری در دو معدن سنگ Carn Goedog و Craig Rhos-y-felin نشان می‌دهد که استخراج سنگ از مونولیت‌های منطقه در نیمه‌ی دوم هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد انجام گرفته است. بیشتر تاریخ‌نگاری‌های انجام شده در Carn Goedog در بازه‌ی زمانی ۳۳۵۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد قرار می‌گیرند. در مورد Craig Rhos-y-felin یافته‌های تاریخ‌نگاری در بازه‌های زمانی نسبتا گسترده‌تری قرار می‌گیرند.
همچنین پژوهشگران گمان می‌برند که تخته‌سنگ‌های استون‌هنج برخلاف برخی نظریه‌های پیشین از راه دریا به مقصد نهایی خود منتقل نشده‌اند، چرا که به نظر می‌رسد انتقال از راه زمین بسیار کوتاه‌تر و سرراست‌تر بوده است.
با اینکه خرسنگ‌های استون‌هنج قطعا از مکانی در تپه‌های پرسلی استخراج شده‌اند، اما اینکه قبل از رسیدن به مقصد نهایی خود در چه شرایطی قرار داشته‌اند نیز خود یک معمای دیگر است، به‌خصوص باتوجه‌به اینکه در نزدیکی تپه‌های پرسلی یک سایت باستان‌شناسی به نام Banc Du قرار دارد که یک مکان گردهم‌آیی دیوارچینی‌شده بوده است.
پژوهشگران در گزارش خود نوشته‌اند:
در حدود ۱۰۰ سال پیش، زمین‌شناس هربرت هنری توماس گمانه‌زنی کرد که سنگ‌های کبود استون‌هنج قبل از اینکه سفر ماجراجویانه‌ی خود به استون‌هنج در دشت سالزبری را آغاز کنند در ابتدا در یکی از سازه‌های یادبود یا مذهبی دایره‌وار در تپه‌های پرسلی استفاده شده باشند.
به نظر می‌رسد معمای منشا اصلی سنگ‌های استون‌هنج حل شده باشد، بااین‌حال معمای داستان اصلی استون‌هنج هنوز تا حل شدن فاصله‌ی زیادی دارد.
پیرسون در مصاحبه‌ای عنوان کرده است:
به نظر من نکته‌ی مهمی که باید در نظر داشته باشیم این است که این دو سنگ معدن در تپه‌های پرسلی، مکان‌های دور افتاده و منزوی نبوده‌اند، بر عکس، بخش مهمی از برگزاری مراسمات و جشن‌های مختلف در منطقه از جمله گردهم‌آیی‌ها بوده‌اند. همچنین در این منطقه تعداد زیادی مقبره‌های متعلق به دوران نوسنگی وجود دارد.